De duim; een speciale 'vinger'

De duim stelt de mens in staat om grote voorwerpen op te pakken door deze te omvatten met enerzijds de vingers en anderzijds de duim. Dit komt door de unieke opponerende functie die deze bijzondere digitus heeft. Dit komt doordat de duim zich in de loop van de evolutie  heeft verplaatst, waardoor deze meer tegenover de vingers ging staan, in plaats van in serie aan een gesloten. Dit resulteert in de unieke opponerende functie van de duim, welke we ook bij onze naaste primate terug vinden.

Biomechanisch is de duim, en met name het CMC-gewricht, uniek door een (incongruent) zadelgewricht. Dit levert een grote mate van bewegingsvrijheid maar weinig stabiliteit op. Voor stabiliteit tijdens ‘pinchen’ (kracht zetten met de top van de duim) is het gewricht afhankelijk van ligamenten. Het dorso-radiale ligament is van belang voor het stabiliseren van het CMC1 gewricht in oppositie, de positie waarin met de duim kracht wordt gezet.
Het CMC1 gewricht wordt gestabiliseerd tijdens kracht zetten met de duim door het contact tussen de volaire zijde (‘beak’) van de basis van os metacarpale I en het distale gewrichtsoppervlak  (‘pivot area’) van het os trapezium en door het dorso-radiale ligament.

Dit ligament heeft naast een stabiliserende functie ook een proprioceptieve functie. Aan de volaire zijde ligt het deep anterior oblique ligament (DAOL of volair beak ligament), die op spanning komt bij retropositie van de duim. Dit ligament lijkt samen met het intermetacarpale ligament tussen de basis van os metacarpale I en II een rol te spelen bij het tegenaan van dorso-radiale afglijding (subluxatie) van het os metacarpale I.
Naast deze zogenaamde passieve stabilisatoren wordt het CMC1 gewricht ook gestabiliseerd door de rondomgelegen musculatuur. Deze musculatuur kan ervoor zorgen dat de duim dusdanig wordt gepositioneerd dat de belasting op de ligamenten en het kraakbeen wordt geminimaliseerd. Dit is belangrijk omdat bij een tip-to-tip pinch van 1 kg de belasting in het CMC1 gewicht kan oplopen tot 12 kg. Tijdens een ‘schroevendraaier pinch’ kan dit zelfs oplopen tot 24 kg. Een ideale positie voor de geopponeerde duim om kracht te zetten is enige mate van extensie en abductie in het CMC1 gewricht en een flexie in het MCP1 en IP gewricht. Zo zijn de krachten op ligamenten en kraakbeen in het CMC1 gewricht beperkt.

Uiteindelijk is de duim onmisbaar bij schrijven, huishouden zoals opendraaien van potten en zelfverzorging zoals aan- en uitkleden. Pijnklachten aan de duim kunnen een grote mate van beperking veroorzaken.